Zoeken in archieven

Vele eeuwen voor er zoiets bestond als Gelderland werd het karakteristieke landschap van de huidige provincie gevormd. Een dikke massa landijs stuwde de ondergrond op waarna in warmere perioden rivieren daarin dalen uitsleten. De eerste bewoners waren rondtrekkende jager-verzamelaars. Toen het klimaat voor langere tijd aangenamer werd, vestigden groepjes mensen zich permanent in onze streken. Zij legden akkers aan, bouwden huizen en grafheuvels. In 19 v. Chr. kwamen de Romeinen naar Gelderland. In het rivierengebied maakten de inwoners daardoor kennis met nieuwe gewassen, nieuwe goden en nieuwe gewoonten. Op de Veluwe en in de Achterhoek veranderde er veel minder. De Rijn, die de begrenzing vormde van het Romeinse Rijk, was weliswaar geen ondoordringbare grens, maar wel een duidelijke culturele barrière. In de vijfde eeuw begonnen de vroege middeleeuwen: een periode die we vooral kennen uit archeologische opgravingen. Rondreizende missionarissen brachten de inwoners van Gelderland in aanraking met de christelijke religie. Dit was ook de periode van de eerste grootschalige industrie: de ijzerwinning met haar enorme impact op het Veluwse landschap.

Jubileumnummer ter ere van het 40-jarig bestaan van de Tennisvereniging Strokel.

Het tweede deel van het "Verhaal van Gelderland" begint duizend jaar geleden, toen de stamvader van de Gelderse graven zich vestigde in de omgeving van de huidige Duitse stad Geldern. In de eeuwen daarna breidden zijn nazaten stap voor stap hun territorium uit tot een omvangrijk gebied, bestaand uit vier delen met elk een eigen hoofdstad.

In 1339 werd graaf Reinald II van Gelre verheven tot hertog. Kort daarna startte een interne machtsstrijd die het hertogdom deed wankelen. Twee broers streden om de heerschappij. Naburige vorsten maakten gebruik van de situatie om hun grip op Gelre te vergroten. In ruil voor financiële steun aan de permanent in geldnood verkerende hertogen kregen ook de steden en ridders meer macht. Uiteindelijk wist keizer Karel v het hertogdom in 1543 te onderwerpen en toe te voegen aan de Habsburgse Nederlanden.

De auteurs beschrijven hoe het leven in het graafschap en hertogdom Gelre in de loop van vijf eeuwen veranderde. Ze laten ons kennismaken met de grafelijke en hertogelijke families en vertellen over het ontstaan van dorpen en steden en de opbloei van de handel. Ze laten zien hoe godsdienst een stempel drukte op de gehele samenleving en hoe talentvolle schilders, beeldsnijders en liedmakers het leven in Gelre kleur gaven.

In het derde deel van het "Verhaal van Gelderland" wordt verteld hoe Gelre hardnekkig de eigen zelfstandigheid probeerde te bewaken. Met de nodige tegenzin werd het gewest meegezogen in de Nederlandse Opstand tegen de Spaans-Habsburgse koning. Als onderdeel van de opstandige Republiek ging Gelre dienen als militaire bufferzone voor westelijk Nederland. Veel van de gevechten speelden zich hier af, met grote schade voor de steden en het platteland. In de tussentijd moest het gewest zichzelf gaan besturen. En er moest een nieuwe (protestantse) kerkelijke organisatie worden opgebouwd.

Na de turbulente zeventiende eeuw bleef Gelre een tijdlang verschoond van externe oorlogen. Maar interne strijd was er volop. De achttiende eeuw begon met oproer in de steden, waar ontevreden burgers invloed eisten op het bestuur, dat in handen was van een kleine groep edelen. Ze eindigde met een golf van rebellie door patriotten die vernieuwing van het bestuur nastreefden. In de tussenliggende decennia maakte Gelre echter een relatieve bloeiperiode door, waarin vooral op het platteland nieuwe economische ontwikkelingen een kans kregen.