Een enorme storm

Het hagelde, stormde en onweerde enorm. De wind was van het westen naar het noordwesten gedraaid. In Elburg stonden de vissers op de wallen te kijken naar het water van de Zuiderzee dat steeds verder landinwaarts kwam.
Langzaam werd alles zwart rondom de stad Elburg…

Vandaag, 3 februari, is het precies 200 jaar geleden dat er een enorme storm over Nederland raasde. Lees mee met de gevolgen van de storm in Gelderland.

Een zwoel begin

De eerste dag van februari 1825 was het ongewoon zwoel en zacht. Stilte voor de storm?
Op 3 februari stak er een storm op, die later die nacht naar het noordwesten draaide.  Doordat de wind nu uit het noordwesten kwam, werd het zeewater tegen de oostkust opgestuwd. Volgens sommige getuigen steeg het water met wel 30 centimeter per uur! Gelijktijdig was het volle maan waardoor een springvloed ontstond en het vloedpeil nog hoger dan normaal stond. Dit alles zorgde ervoor dat het water over de dijken sloeg.
Door het natte najaar van 1824 waren de dijken al volledig verzadigd en het jarenlange achterstallige onderhoud eiste nu zijn tol: de dijken hielden het niet meer en braken op diverse plaatsen door. 

Poster tentoonstelling 1825, de vergeten ramp Harderwijk

Breken van de dijken

Op vrijdagochtend 4 februari rond acht uur brak ten oosten van Elburg de Kamperdijk door. Ooggetuigen zagen dat er stukken dijk van wel zestig meter werden meegesleurd. Door de noordwesterstorm werd het water met een enorme kracht het land ingejaagd. Veel inwoners in de buitengebieden werden door het water overvallen en klommen waar mogelijk op het dak van hun huis. Met olielampen seinden ze richting Elburg in de hoop snel gered te worden. De burgemeester van Elburg had de vier poorten dicht laten zetten met kistdammen. Daardoor bleef de stad gelukkig droog.

Varen door de straten

In de stad Harderwijk was dat niet gelukt. Het water had daardoor vrij spel gekregen en stond in de lage gedeelten van de stad wel een meter hoog! De Oosterwijck, Vischmarkt, Brink, Vijhestraat, Donkerstraat en Kerkstraat stonden vol water. Je kon er met een boot doorvaren! Alles binnen een straal van een half uur lopen vanaf de stad was ondergelopen. Dorpen als Oosterwolde, Oldebroek en Doornspijk werden het zwaarst getroffen in deze regio. Op sommige plekken steeg het water wel tot twee meter veertig. De overstroming kwam zo snel en onverwacht dat veel mensen werden verrast. In de gemeente Doornspijk overleden 22 mensen en zeven mensen in de gemeente Oldebroek in de rampnacht.
Op hoger gelegen plaatsen zoals Nunspeet en Ermelo viel de waterstand mee. De dorpskernen bleven droog en enkel wat boerderijen in het buitengebied liepen schade op.

De Vischmarkt van Harderwijk na de overstroming in 1916. De watersnood van 1825 zal ongeveer hetzelfde beeld gegeven hebben. [Noord-Veluws Archief]
De Sint Ludgeruskerk van Doornspijk in de stormvloed van 1825. Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe, bewerking door Krekwerk

Slachtoffers in Gelderland

Doornspijk:

Hendrik Drost (53)
Geertje Arends (61)
Geertje Platte (27)
Kornelisje Tijmens (53)
Aartje Pap (24)
Jacob Pap (14)
Jannetje Pap (12)
Rijn Pap (60)
Eibert Pap (8)
Beertje Pap (4)

Hendrik Tornij (9)
Jacob Hardenberg (55)
Grietje Brands (70)
Aaltje uit de Flesch (12)
Gerbrig Platte (70)
Aartje Draaijer (2)
Gerrit Nieland (19)
Teunis Bosman (19)
Barteld van Hattem (34)
Albertje Plender (10)
Hendrikje van Hattem (3)
Geesje Bartelds (63)

Oldebroek:

Jacob van de Weg (68)
Grietje Berk (67)
Gerrit Volkering (46)
Hendrik Hulsman (64)
Trijntje Aaltje (52)
Elizabeth Hulsman (19)
Onbekende vrouw (ca. 80)

Tentoonstelling 1825, de vergeten ramp

Bovenstaande tekst is onderdeel van de reizende tentoonstelling 1825, de vergeten ramp. De tentoonstelling is in 2025 in diverse musea op de Noordwest-Veluwe te zien. Ben je benieuwd naar meer informatie over de tentoonstelling? Klik dan hier.

Beleef, leer en ontdek het verhaal van de vergeten watersnood van 1825. Laat je verrassen door een geschiedenis die nooit vergeten had mogen worden. Een bezoek brengen aan één van de activiteiten? Volg ons dan via www. noordveluwsarchief.nl of via Facebook (Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe) en Instagram (@snwveluwe).

Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door:

De provincie Gelderland

Waterschap Vallei en Veluwe

Stichting Vicarieën Elburg

Cultuurfonds Gelderland

Rabobank Clubsupport

Terug naar homepagina

Een nieuwe naam voor de archieven van de noordelijke Veluwe

Het Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe en het Streekarchief Epe, Hattem en Heerde gaan in 2025 samen onder een nieuwe naam en een nieuw logo dat voor het project 1825, de vergeten ramp voor het eerst wordt gebruikt, het Noord-Veluws Archief (NoVA). Door de samenvoeging wordt het makkelijker om de rijke geschiedenis van de Noord-Veluwe te ontdekken. Meer informatie is te vinden op www.noordveluwsarchief.nl.

Zoeken in de collectie van het SNWV

Artikelen over 1825, de vergeten ramp

Titelpagina van een herinneringsboekje over de watersnood van 1825 door Evert Maaskamp. [Noord-Veluws Archief]

Kaartverkoop theatervoorstelling 1825, de vergeten ramp gestart

lees meer
Burgemeester Jan Nathan Rozendaal, dijkgraaf Marijn Ornstein en streekarchivaris Rudolf Bosch bekijken samen één van de vitrines in de expositie. Fotograaf Robin van Rijn.

Tentoonstelling 1825, de vergeten ramp officieel geopend!

lees meer
De Sint Ludgeruskerk te Doornspijk in de watervloed van 1825 [Noord-Veluws Archief]

200 jaar watersnood; zijn we een grote ramp vergeten?

lees meer