Een draad door de tijd

Breien, haken, borduren. Voor sommige mensen iets ouderwets, iets wat alleen oma’s nog doen, maar de laatste jaren wordt het ook populair onder de jeugd. Het zijn eeuwenoude ambachten die blijven bestaan. In deze SuperNoVA lichten we een paar historische handwerkpatronen uit. Wie breit er mee?
Een zwart wit foto met links een vrouw in klederdracht zittend aan een ronde tafel. De vrouw is aan het breien.

In SuperNoVA kijken we naar een archiefstuk uit onze collectie. Ben je benieuwd naar de archieven die het Noord-Veluws Archief beheert? Kijk dan eens verder op www.noordveluwsarchief.nl!

Waar breien en haken tegenwoordig een vorm van vrijetijdsbesteding zijn, was het vroeger een essentiële vaardigheid, vooral voor vrouwen. Vóór de komst van de confectiekleding, zo halverwege de negentiende eeuw, moest alle kleding zelf worden gemaakt. Vrouwen naaiden, breiden of haakten zelf de kleding voor de kinderen, hun man en zichzelf. Als er iets stuk ging werd het gerepareerd en te kleine kleren werden doorgegeven aan jongere broertjes of zusjes.

Tijdens de industriële revolutie kwamen er betere versies van de al bestaande naaimachine en werden ook breimachines uitgevonden. Langzaam werd het brei-ambacht in plaats van een cruciale vaardigheid een hobby bezigheid voor rijkere vrouwen die hun vrije tijd doorbrachten in salons. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bewoog de balans zich weer enigszins terug. Alles was schaars, zo ook kleding en wol, dus vrouwen probeerden zoveel mogelijk stof en garen te hergebruiken om er nieuwe kleding van te maken. In de jaren vijftig verdween het aanleren van handwerkvaardigheden uit het onderwijsprogramma. Sindsdien is het vooral een hobby aangelegenheid.

Handwerken is van alle tijden

Bivakmuts

In onze archieven zijn een aantal oude brei- en haakpatronen bewaard gebleven. Zo vinden we in het Nunspeets Nieuws- en Advertentieblad van 7 oktober 1939 een bijzondere instructie voor het maken van een bivakmuts. Ze waren bedoeld om soldaten warm te houden in koude wintermaanden, het aanbevolen garen is namelijk: “60 gram vier-draads wol van grijs-groene kleur, overeenkomend met de uniformen.” De inleiding van het patroon vermeld verder dat 25 jaar geleden, in 1914 dus, de bivakmutsen werden gebreid door predikantsvrouwen en vrouwen van burgemeesters. Hoogstaande vrouwen dus, met veel vrije tijd. Het patroon is voor een moderne breier nog goed te volgen, de termen komen grotendeels overeen met huidige begrippen.

Artistiek schoteltjes-muts

Ben je geen militair maar wil je toch graag een fraai hoofddeksel? Het Veluws Nieuwsblad publiceerde op 23 januari 1964 een haakpatroon voor een eenvoudige, baret-vormige muts. In tegenstelling tot het patroon van de bivakmuts was er dit keer wel een afbeelding bij geplaatst, zo kan je meteen kijken hoe het eindproject er uit zou moeten zien. Het is geen lastig patroon, een ervaren haker zal er niet langer dan een paar uur mee bezig zijn.

Kimono-blouse

Hobbyhandwerkers die op zoek zijn naar wat meer uitdaging en een beetje mysterie niet erg vinden kunnen gebruik maken van het patroon dat het Nunspeets Nieuws- en Advertentieblad op 18 mei 1951 plaatste. Een breipatroon van een “kimono-blouse”. Het patroon is niet voorzien van een afbeelding, dus hoe het er daadwerkelijk uitziet wordt pas duidelijk na voltooiing van het breiwerk. Het patroon wordt vergezeld door een hoopgevend artikel voor doorgewinterde breiers: De wol wordt goedkoper.

Tijdgebonden of tijdloos? Sommige ontwerpen zijn misschien tegenwoordig wat ouderwets. Of noemen we het dan vintage, retro? Handwerken is van alle tijden, en hoewel de positie die deze ambachten in de maatschappij hadden is veranderd, worden deze vaardigheden toch telkens weer doorgegeven aan de volgende generatie.

Geïnspireerd om aan de slag te gaan? Stuur een foto van het resultaat naar info@noordveluwsarchief.nl.

Meer oude handwerkpatronen bekijken? Kijk ook eens op de themapagina van Delpher: https://www.delpher.nl/thema/geschiedenis/naai-en-handwerkpatronen

Deel dit artikel:
Nieuws
Een vrouw draaiend aan een wiel van een gele stellingkast.

Nieuwste bibliotheekaanwinsten

Onze nieuwste boektitels van het derde kwartaal van 2025!

Een stuk papier met als tekst"kwalificatie-rol ter bestrijding van het tekort op de brgrooting der gemeente Ermelo over den dienst van 1823".

Hoofdelijke omslag

Belastingen, vroeg of laat krijgen we er allemaal mee te maken. Een blauwe brief op de mat, de jaarlijkse belastingaangifte. Vroeger was het belastingsysteem heel anders geregeld dan nu.

De originele oorkonde voor Frans Gunnink. De ingelijste oorkonde is nog altijd in het bezit van de familie Gunnink.

Na 200 jaar weer boven water

Het Noord-Veluws Archief (NoVA) presenteert de tentoonstelling 1825, de vergeten ramp in Boerderijmuseum ‘De Bovenstreek’. 

Een eeuwenoud ambacht tijdens Spot On Ermelo

Net als nu, hielden mensen vroeger ook van mooi design. Op 6 september kun jij dat ook leren tijdens Spot on Ermelo!

Een gele stellingkast met 5 planken aan de linkerkant met boeken erop. Aan de rechterkant ook 5 planken mat archiefdozen erop. Op de laatste plank staan 4 kaartenbakken.

Nieuwste bibliotheekaanwinsten

Onze bibliotheek is weer aangevuld met nieuwe titels!

Logo van het Noord-Veluws Archief. De N, V, A zijn paars. De O is groen met een roze stip in het midden. Vandaaruit naar links een blauwe streep.

Een nieuwe naam voor de archieven van de Noord-Veluwe

Vanaf 1 juli krijgen acht gemeenten op de Veluwe een nieuwe, gezamenlijke archiefdienst: het Noord-Veluws Archief (NoVA).

Een tekening in zwart/wit met in het midden een kerk. Daarvoor water met dieren en spullen. Op de achtergrond lucht.

Tentoonstelling ‘1825, de vergeten ramp’

Het Noord-Veluws Archief (NoVA) presenteert de tentoonstelling 1825, de vergeten ramp in Museum Elburg. 

Kaartverkoop theatervoorstelling 1825 gestart

Koop nu je kaartjes voor de unieke theatervoorstelling ‘1825, de vergeten ramp’ in samenwerking met Stichting 8081!

Twee mannen, waarvan de linker een fiets vasthoudt met een gele krat waar Kampen op staat in een groene trui en lichblauwe spijkerbroek. Rechts staat een man met een mobiele telefoon. Hij heeft een paars jasje aan met donkerblauw spijkerbroek. Ze staan voor een zuil van De vergeten Ramp.

Fiets door 2,5 meter water!

Met de fietsroute “1825, de vergeten ramp” krijg je de kans om de tragedische ramp zelf te ontdekken en het verleden te herbeleven. 

Meer nieuws