Van Ermelo, naar Zuid-Afrika, naar Londen

In onze beeldbank zijn zo’n zestigduizend foto’s te zien. Als je er doorheen scrolt valt je niet altijd wat op. Maar als je beter kijkt kan één foto soms een heel verhaal vertellen. Zoals deze foto van twee heren. Een statig, geposeerd portret. Wie zijn deze mannen en wat deden ze in Londen?

Foto in sepia kleur van twee manen. Rechts een zittende man en links een staande man.

In SuperNoVA kijken we naar een archiefstuk uit onze collectie. Ben je benieuwd naar de archieven die het Noord-Veluws Archief beheert? Kijk dan eens verder op www.noordveluwsarchief.nl!

Afbeelding 1. 4902 Fotocollectie gemeente Ermelo 2. Foto 5070

Soms kom je in de beeldbank foto’s tegen die op het eerste oog niet erg bijzonder lijken, maar die toch nieuwsgierigheid opwekken. Zoals deze foto uit 1885 van twee nette heren. Het betreft een statig, geposeerd portret. De zittende man houdt in zijn rechterhand een hoge hoed en in zijn linker een stok. Bij de staande man is onder de lange baard een witte strik te herkennen. We zien nog net een deel van zijn zakhorloge onder zijn jas.

De beschrijving onthult hun identiteiten. De zittende man is Jan Hendrik Hofmeijer, die blijkbaar ook wel ome Jan werd genoemd. De staande man is dominee Frans Lion Cachet. Twee ogenschijnlijke Nederlanders, maar de foto is gemaakt in Londen. Wie zijn deze mannen en wat deden ze in Londen?

Dominee, reiziger, zendeling

Dominee Frans Lion Cachet werd in 1835 in Amsterdam geboren in een Joods gezin, maar als tiener in de christelijke kerk gedoopt. Hij werkt voor zijn predikantsopleiding korte tijd in Ermelo, onder leiding van dominee Witteveen. Die laatste maakte op Lion Cachet een blijvende indruk. Toen Cachet naar Zuid-Afrika vertrok als zendeling stichtte hij daar twee gemeenten: Amersfoort en Ermelo. Die laatste vernoemde hij naar de plaats waar hij onderwijs kreeg van dominee Witteveen. Later kreeg zelfs één van de dochters van Lion Cachet als volledige naam: Rachel Aletta Johanna Witteveen Lion Cachet.

Het stichten van Ermelo leverde hem anderhalve eeuw later zelfs een standbeeld op in het gemeentehuis van Ermelo, Zuid-Afrika. In 1866 stichtte Lion Cachet de Nederduitse Gereformeerde Kerk van Transvaal. Later in zijn leven reisde hij naar Java, om de synode van de Gereformeerde Kerken bij te wonen. Hij overleed in 1899 in Bergen op Zoom en werd begraven in Rotterdam. Geen wereldvreemde figuur dus.

Afbeelding 2. Groningen Archieven, Overlijdensregister 1916, akte 118

Afbeelding 3. 4902 Fotocollectie gemeente Ermelo 2. Foto 3962

Policitus, journalist, voorvechter

Jan Hendrik Hofmeijer, of eigenlijk Hofmeyr, zoals het in het Afrikaans wordt gespeld, was een Zuid-Afrikaanse politicus en journalist. Hij speelde een belangrijke rol in het ontwikkelen van het Afrikaans en de stichting van Transvaal. In 1878, in de aanloop naar de Boerenoorlogen, stichtte Hofmeyr de Boeren-Beschermingsvereniging (BBV), waarin hij de boeren wilde verenigingen om op te komen tegen de steeds beperkendere maatregelen van de Britten.

Volgens sommige bronnen had hij de eerste president van Zuid-Afrika kunnen zijn.

Volgens sommige bronnen had hij de eerste president van Zuid-Afrika kunnen zijn, ware het niet dat hij voor zijn mogelijke aanstelling overleed. Hofmeyr, bijgenaamd “Onze Jan” kreeg net als dominee Lion Cachet een standbeeld voor zijn verdiensten, op het Kerkplein in Kaapstad.

Londen

Maar wat bracht de mannen samen in London, een stad waar ze allebei niet vandaan kwamen en niet woonden? De foto doet vermoeden dat het geen toevallig treffen is geweest. Een foto maken in 1885 was iets bijzonders, iets wat tijd en geld kostte. Je moest ervoor naar een fotostudio en deed het alleen voor speciale gelegenheden. Wat maakte dat deze ontmoeting de moeite waard was om vastgelegd te worden?

Het is goed mogelijk dat ze elkaar al langer kenden. Ze schreven namelijk allebei voor dezelfde tijdschriften, De Zuid-Afrikaan en Het Zuid-Afrikaansche Tijdschrift, en zetten zich allebei in voor het nieuwe Transvaal.

Een mogelijke verklaring voor hun treffen zou de diplomatieke strijd omtrent de Boerenoorlog kunnen zijn, een strijd die woedde tussen onder andere de Nederlandse kolonisten en het Britse Rijk. Misschien was dominee Lion Cachet afgereisd naar Engeland om deze spanningen te bespreken. In een krantenartikel uit oktober 1899 uit hij zich in ieder geval fel tegen de nalatigheid die hij bij de Nederlandse overheid opmerkt ten opzichte van de diplomatieke verhoudingen met het Britse Rijk. Hij wil dat er wordt aangedrongen naar een oplossing voor het conflict.

Lion Cachet woonde in 1885 in Rotterdam, waar hij sinds 1883 predikant was in de Hervormde Kerk. Van een reis naar Londen, althans in dat jaar, is niks terug te vinden.

In 1885 adviseert de dokter van Hofmeyr hem om voor zijn gezondheid naar Engeland te reizen, om daar advies in te winnen van een specialist. Volgens zijn biograaf, die overigens ook zijn neef is, heeft Hofmeyr deze reis uitvoerig beschreven in zijn dagboek. Dit dagboek is echter nergens te vinden. Beide mannen zijn in ieder geval in dezelfde periode in Londen geweest, getuige de foto.

Beide mannen maakten zich tijdens hun leven hard voor Zuid-Afrika. Hoewel de precieze reden van hun ontmoeting niet duidelijk is, is het goed mogelijk dat deze gedeelde gedrevenheid hun paden liet kruisen.